ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ- ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಸಂಕಟ

ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಹೋರಾಟ

ಕೆಲವು ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾಲದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಕಾಲವನ್ನು ಮೀರಿ ನಿಲ್ಲುವ ಅಸಾಧಾರಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಅವು ಕೇವಲ ಸೌಂದರ್ಯದ ವಸ್ತುವಾಗದೆ, ಒಂದು ಜನಾಂಗದ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಮನುಕುಲದ ನೈತಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಕೆ.ಎಸ್. ನಿಸಾರ್ ಅಹಮದ್ ಅವರ ‘ಸಂಜೆ ಐದರ ಮಳೆ’ ಕವನ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿರುವ ‘ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ’ ಕವಿತೆಯು ಅಂತಹ ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಂತರಿಕ ಸಂಘರ್ಷದಂತೆ ಕಂಡರೂ, ಈ ಕವಿತೆಯು ತನ್ನ ಆಳದಲ್ಲಿ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ (‘ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ’) ಮತ್ತು ಅಸ್ಮಿತೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹಕ್ಕೊತ್ತಾಯ (‘ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ’) ನಡುವಿನ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸೆಣಸಾಟವನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಕವಿತೆ ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಕವಿಯ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನೋವಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳ್ಳದೆ, ಬಹುಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು, ಭಿನ್ನಮತೀಯರು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೋರಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಎದುರಿಸುವ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುವ ಒಂದು ಶಕ್ತಿಯುತ ತಾತ್ವಿಕ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯಂತಿದೆ. ಕವಿತೆಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹರಿಯುವ ವಿಷಾದದ ಎಳೆಯು ಕೇವಲ ಅಸಹಾಯಕತೆಯದ್ದಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಘನತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಧ್ವನಿ. ಈ ಪದ್ಯವು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವದ ನೆಲೆಯಿಂದ ಸಮಗ್ರ ಮಾನವೀಯ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಅಪೂರ್ವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಈ ಕವಿತೆಯು ಕೇವಲ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಚೌಕಟ್ಟಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ, ತನ್ನ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಮಾನಸಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತದೆ. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಆಂತರಿಕ ತುಮುಲದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ, ತೋರಿಕೆಯ ಸೌಹಾರ್ದದ ಹಿಂದಿನ ಕಪಟತನ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡುವ ನೈತಿಕ ಪ್ರತಿರೋಧ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ನಿಷ್ಠೆಯ ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆಯಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸ್ತರಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಕವಿತೆಯಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಸವಾಲುಗಳು, ಘನತೆಯ ಹುಡುಕಾಟ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಮಾಜದ ನೈತಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಒಂದು ಗಂಭೀರ ಚಿಂತನೆಯಾಗಿದೆ.

ಶೀರ್ಷಿಕೆ, ಸಂಘರ್ಷ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಿಮಾನ

ಕವಿತೆಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಾದ ‘ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ’ ಎಂಬುದೇ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾರವನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿರುವ ಒಂದು ವಿರೋಧಾಭಾಸಾತ್ಮಕ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ‘ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ’ ಎಂಬುದು ಭೌತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಮೀಪ್ಯವನ್ನು, ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರೆ, ‘ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ’ ಎಂಬುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ತಾತ್ವಿಕ ಭಿನ್ನತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಹಕ್ಕೊತ್ತಾಯವನ್ನು ಮುಂದಿಡುತ್ತದೆ. ಕವಿತೆಯ ಆರಂಭದ ಈ ಸಾಲು, ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತಿರುವ ‘ನಾವು’ ಮತ್ತು ‘ಅವರು/ನಾನು/ನೀವು’ ಎಂಬ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ‘ನಾವು’ ಎಂಬುದು ತನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಯನ್ನೇ ‘ಪ್ರಮಾಣ’ ಎಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುವ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತವಾದದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾದರೆ, ಅದರ ಎದುರು ನಿಲ್ಲುವ ‘ನಾನು’ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಅಥವಾ ಭಿನ್ನಮತೀಯ ಚಿಂತನೆಯುಳ್ಳ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದ್ದಾನೆ.

ಈ ಕವಿತೆಯ ಪ್ರತಿ ಸಾಲನ್ನೂ ಆವರಿಸಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಭಾವವೆಂದರೆ ‘ಅನ್ಯತೆಯ ನೋವು’. ಇದು ತನ್ನದೇ ನೆಲದಲ್ಲಿ, ತನ್ನವರ ನಡುವೆಯೇ ‘ಪರಕೀಯ’ನಾಗಿ ಬದುಕಬೇಕಾದ ದುರಂತದಿಂದ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ‘ಈ ನೆಲದಲ್ಲೆ ಬೇರೊತ್ತಿದರೂ’ ತಾನು ಆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು ಎಂಬ ಸತ್ಯ ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ, ಸಮಾಜವು ತನ್ನನ್ನು ಹೊರಗಿನವನಂತೆ ಕಾಣುವಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಸಂಕಟ ಇಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಒಂಟಿತನವಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಂಶಯದ ನೋವಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ಒಂಟಿತನವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಭಾವವು ಕೇವಲ ಅಸಹಾಯಕತೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಅದರ ಜೊತೆಗೇ ‘ಸ್ವಾಭಿಮಾನ’ದ ಎಳೆಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ‘ಜಗ್ಗಿದ ಕಡೆ ಬಾಗದೆ, ನಾನು ನಾನೇ ಆಗಿ’ ಉಳಿಯುವ ಛಲ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಯಾರಿಗೋಸ್ಕರವೂ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಲಾರೆ ಎಂಬ ದೃಢ ನಿಲುವು ಇಲ್ಲಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಕವಿತೆಯ ಕೇಂದ್ರ ಭಾವವು ಕೇವಲ ನೋವಲ್ಲ, ಅದು ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಡೆಸುವ ಹೋರಾಟದ ನೋವು.

ಕವಿತೆಯು ತನ್ನ ಆಶಯವನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಘಟಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ‘ಅದು ಬಲು ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸ’ ಎಂಬ ಪುನರಾವೃತ್ತ ಸಾಲು, ಈ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಸಂಕಟವನ್ನು ಘನೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಗ್ರೀಕ್ ಪುರಾಣದ ಸಿಸಿಫಸ್‌ನ ಅಂತ್ಯವಿಲ್ಲದ ಹೋರಾಟದಂತೆ, ತಮ್ಮತನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹೋರಾಟದ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಅಗಾಧವಾದ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ. ಸುತ್ತಲಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಮಣಿಯದೆ, ತನ್ನ ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಿಲುವಿಗೆ ಬದ್ಧನಾಗಿರುವುದು ಎಷ್ಟು ಕಷ್ಟಕರ ಎಂಬುದನ್ನು ಕವಿ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ‘ರೇಖೆಯಲ್ಲೇ ದೊಂಬರಾಟ’ ನಡೆಸುವುದು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ‘ಹುಸಿನಗುತ್ತ ಎದುರಿಸುವುದು’ ಈ ಸಂಘರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಮಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ.

ಸ್ಥಳೀಯ ಪರಕೀಯತೆಯ ಸಂಕಟ

ಕವಿತೆಯ ಮೊದಲನೇ ಘಟಕವು ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ:

ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ
ಜಗ್ಗಿದ ಕಡೆ ಬಾಗದೆ
ನಾನು ನಾನೇ ಆಗಿ, ಈ ನೆಲದಲ್ಲೆ ಬೇರೊತ್ತಿದರೂ ಬೀಗಿ
ಪರಕೀಯನಾಗಿ
ತಲೆಯೆತ್ತುವುದಿದೆ ನೋಡಿ
ಅದು ಬಲು ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸ

ಈ ಪ್ರಾರಂಭವೇ ಒಂದು ತೀವ್ರವಾದ ವಿರೋಧಾಭಾಸವನ್ನು ನಮ್ಮ ಮುಂದಿಡುತ್ತದೆ. ‘ನಿಮ್ಮೊಡನಿದ್ದೂ’ ಎಂಬುದು ಭೌತಿಕ ಸಾಮೀಪ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರೆ, ‘ನಿಮ್ಮಂತಾಗದೆ’ ಎಂಬುದು ಬೌದ್ಧಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಅಂತರವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಮುಂದುವರಿದು, ‘ಜಗ್ಗಿದ ಕಡೆ ಬಾಗದೆ’ ಮತ್ತು ‘ನಾನು ನಾನೇ ಆಗಿ’ ಎಂಬ ಸಾಲುಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಚಲವಾದ ಆತ್ಮಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಂತಿಕೆಯ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ‘ಬೇರೊತ್ತಿದರೂ’ ಎಂಬ ಪದವು ಈ ನೆಲದೊಂದಿಗಿನ ಆಳವಾದ, ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಅದರ ನಂತರದ ಸಾಲಾದ ‘ಪರಕೀಯನಾಗಿ ತಲೆಯೆತ್ತುವುದಿದೆ’ ಎಂಬುದು ಆ ಬೇರುಗಳನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹುಟ್ಟಿ, ಬೆಳೆದು, ಈ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದ್ದರೂ, ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ‘ಪರಕೀಯ’ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬೇಕಾದ ದುರಂತಮಯ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕವಿ ಇಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ‘ಬೀಗಿ’(ಸ್ವಾಭಿಮಾನದಿಂದ) ಮತ್ತು ‘ಪರಕೀಯ’ ಎಂಬ ಪದಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಳಸಿರುವುದು ಆಂತರಿಕ ಸಂಘರ್ಷದ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅನ್ಯತಾ ಭಾವದ ನಡುವೆಯೂ ‘ತಲೆಯೆತ್ತುವುದು’ ಎಂಬುದು ಸ್ವಾಭಿಮಾನದಿಂದ ಬದುಕುವ ದೃಢ ನಿಲುವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಇಡೀ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ‘ಬಲು ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸ’ ಎಂಬುದನ್ನು ಕವಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ಹೋಮಿ ಭಾಭಾ ಅವರ ‘ಹೈಬ್ರಿಡ್’ ಗುರುತಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ, ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒಂದು ದ್ವಂದ್ವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯನೂ ಅಲ್ಲ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪರಕೀಯನೂ ಅಲ್ಲ. ‘ಈ ನೆಲದಲ್ಲೆ ಬೇರೊತ್ತಿದರೂ ಬೀಗಿ ಪರಕೀಯನಾಗಿ ತಲೆಯೆತ್ತುವುದು’ ಎಂಬ ಪಂಕ್ತಿಯು ಈ ವಿರೋಧಾಭಾಸವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡುತ್ತದೆ. ಬೇರುಗಳು ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯ ಹಕ್ಕು ಸ್ಥಾಪಿತವಾದರೂ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವೀಕಾರದ ನಿರಾಕರಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಪರಕೀಯತೆಯ ಅನುಭವ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ‘ಸ್ಥಳೀಯ ಪರಕೀಯತೆ’ಯ ಅನುಭವ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಸಮುದಾಯಗಳು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ವಾಸ್ತವವಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ದಶಕಗಳಿಂದ ಬದುಕಿದ್ದರೂ 9/11ರ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಅನೇಕ ಮುಸ್ಲಿಮರು ತಮ್ಮ ದೇಶಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಸನ್ನಿವೇಶ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಹಾಗೆಯೇ, ಭಾರತದಂತಹ ಬಹುಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಭಾಷೆ, ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ಪ್ರಾದೇಶಿಕತೆಯ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಸಮುದಾಯವು ತನ್ನ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಣಗಾಡುವಾಗ ಇದೇ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತದೆ. ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿನ ಈ ಭಾವ ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ಸೀಮಿತವಲ್ಲ; ಇದು ಪ್ರಬಲ ರಾಜಕೀಯ ವಿಚಾರಧಾರೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳದ ವಿಚಾರವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಶ್ರೇಣೀಕರಣವನ್ನು ಒಪ್ಪದ ದಲಿತರಿಗೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯತ್ನಿಸುವ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೂ ಅಷ್ಟೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಲೋಭನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿರೋಧದ ದೊಂಬರಾಟ

ಕವಿತೆಯ ಎರಡನೇ ಘಟಕವು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಚರಣೆಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡುವ ನೈತಿಕ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ:

ವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಉನ್ಮತ್ತರಾದ
ನಿಮ್ಮ ಕುಡಿತ ಕುಣಿತ ಕೂಟಗಳು ಕೆಣಕಿ
ಕುಣಿಕೆ ಎಸೆದ್ದಿದರೂ
ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಕ್ಕೆ ಲಗಾಮು ಜಡಿದು ಜಾರದೆ ನಿಮ್ಮತ್ತ
ಸಂಯಮವನ್ನೇ ಪೋಷಿಸಿ ಸಾಕುತ್ತ
ರೇಖೆಯಲ್ಲೇ ದೊಂಬರಾಟ ನಡೆಸುವುದಿದೆ ನೋಡಿ

ಇಲ್ಲಿ ‘ವೃತ್ತ’ ಎಂಬುದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಗುಂಪಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಮುಚ್ಚಿದ, ಸ್ವಕೇಂದ್ರಿತ ಮತ್ತು ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನುಳ್ಳ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಪ್ರದೇಶ. ಕವಿ ತನ್ನನ್ನು ಈ ವೃತ್ತದ ಹೊರಗಿರುವವನಾಗಿ ಕಂಡುಕೊಂಡರೂ, ಅದರ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಣೆಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತನಾಗಿಲ್ಲ. ‘ವೃತ್ತದಲ್ಲಿ ಉನ್ಮತ್ತರಾದ’ ಎಂಬ ಪದಪುಂಜವು ಆ ಸಮಾಜದ ವಿವೇಚನಾರಹಿತ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ‘ಕುಡಿತ ಕುಣಿತ ಕೂಟಗಳು’ ಕೇವಲ ಭೋಗದ ಸಂಕೇತವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಪ್ರಬಲವಾದ ಪ್ರಲೋಭನೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ‘ಒಂದು ದೇಶ, ಒಂದು ಸಂಸ್ಕೃತಿ’ ಎಂಬಂತಹ ಘೋಷಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಏಕರೂಪತೆಯ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಈ ಸಾಲುಗಳು ಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ. ಆಹಾರ, ಭಾಷೆ, ಹಬ್ಬಗಳಂತಹ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದಾಳಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ, ‘ನಿಮ್ಮ’ ವಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಹೋರಾಟವೇ ಸರಿ.

ಈ ಕೂಟಗಳು ಕೇವಲ ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಆಹ್ವಾನ ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ, ಅವು ‘ಕೆಣಕಿ / ಕುಣಿಕೆ ಎಸೆದ್ದಿದರೂ’ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಬೆದರಿಕೆ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಆಹ್ವಾನದ ಹಿಂದಿರುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಈ ‘ಕುಣಿಕೆ’ ಎಂಬ ರೂಪಕವು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ; ಆ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದರೆ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ ನಾಶವಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ಕವಿ ‘ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಕ್ಕೆ ಲಗಾಮು ಜಡಿದು’ ಮತ್ತು ‘ಸಂಯಮವನ್ನೇ ಪೋಷಿಸಿ ಸಾಕುತ್ತ’ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಕಠಿಣವಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಲಕಾನ್ ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವು ಯಾವಾಗಲೂ ವಿಭಜಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ನಾನು ನಾನೇ ಆಗಿ’ ಉಳಿಯುವ ಪ್ರಯತ್ನವು ಈ ವಿಭಜನೆಯ ವಿರುದ್ಧದ ಪ್ರತಿರೋಧವಾದರೆ, ‘ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಕ್ಕೆ ಲಗಾಮು ಜಡಿದು’ ಎಂಬುದು ಆತ್ಮನಿಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ಸೆನ್ಸಾರ್‌ಶಿಪ್‌ನ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಭೌತಿಕ ಆಕರ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮೀರಿ, ಒಂದು ಪ್ರಬಲ ವಿಚಾರಧಾರೆಯ ಸುಳಿಗೆ ಸಿಲುಕದಿರಲು ನಡೆಸುವ ಬೌದ್ಧಿಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಹೋರಾಟವಾಗಿದೆ.

ಈ ಘಟಕದ, ಹಾಗೂ ಇಡೀ ಕವಿತೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ರೂಪಕವೆಂದರೆ ‘ರೇಖೆಯಲ್ಲೇ ದೊಂಬರಾಟ’. ದೊಂಬರಾಟವು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲ; ಅದು ತೆಳುವಾದ ಹಗ್ಗದ ಮೇಲೆ, ಯಾವುದೇ ಆಧಾರವಿಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿ ಕ್ಷಣವೂ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಸಾಗುವ ಜೀವನ್ಮರಣದ ಆಟ. ಈ ರೂಪಕವು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಬದುಕಿನ ನಿರಂತರ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆ, ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ‘ರೇಖೆ’ಯು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸಮಾಜದ ನಡುವಿನ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಗೆರೆ. ಅತ್ತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅವರಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಲೂ ಆಗದು, ಇತ್ತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ದೂರ ಸರಿಯಲೂ ಆಗದು. ಪ್ರತಿ ಮಾತು, ನಡವಳಿಕೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವಹಿಸಬೇಕು. ಸ್ವಲ್ಪ ಯಾಮಾರಿದರೂ ಪತನ ನಿಶ್ಚಿತ. ಈ ದೊಂಬರಾಟದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಉತ್ಸಾಹವಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ನಿರಂತರ ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಆತಂಕವಿದೆ. ಜರ್ಮನಿ ನಾಜಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರು ಯಹೂದಿ ದ್ವೇಷದಲ್ಲಿ ಉನ್ಮತ್ತರಾಗಿದ್ದಾಗ, ತಮ್ಮ ನೈತಿಕತೆಯ ‘ರೇಖೆ’ಯನ್ನು ದಾಟದೆ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದ ಪಾದ್ರಿ ಮಾರ್ಟಿನ್ ನಿಮೊಲ್ಲರ್ ಅವರಂತಹವರ ಹೋರಾಟವು ಇಂತಹ ನೈತಿಕ ದೊಂಬರಾಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

ಬೂಟಾಟಿಕೆಯ ಸೌಹಾರ್ದ

ಕವಿತೆಯ ಮೂರನೇ ಘಟಕವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಬೂಟಾಟಿಕೆ ಮತ್ತು ತೋರಿಕೆಯ ಸೌಹಾರ್ದದ ಹಿಂದಿನ ಕ್ರೂರ ವಂಚನೆಯನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ:

ಒಳಗೊಳಗೇ ಬೇರು ಕೊಯ್ದು
ಲೋಕದೆದುರಲ್ಲಿ ನೀರು ಹೊಯ್ದು
ನನ್ನ ಸಲಹುವ ನಿಮ್ಮ ಕಪಟ ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ
ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆ ನಟಿಸಿ
ಚಕಾರವೆತ್ತದ ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ಕಾಫಿ ಹೀರಿ ಪೇಪರೋದಿ ಹರಟಿ
ಬಾಳ ತಳ್ಳುವುದಿದೆ ನೋಡಿ

ಈ ಭಾಗದ ಕೇಂದ್ರ ರೂಪಕವಾದ ‘ಒಳಗೊಳಗೇ ಬೇರು ಕೊಯ್ದು…ಹೊಯ್ದು’ ಎಂಬುದು ಸಮಾಜದ ದ್ವಂದ್ವ ನೀತಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ನಿಖರವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ಬೇರು’ ಎಂಬುದು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ, ಅವನ ಅಸ್ಮಿತೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಈ ನೆಲದಲ್ಲಿರುವ ಅವನ ಮೂಲದ ಸಂಕೇತವಾಗುತ್ತದೆ. ‘ಬೇರು ಕೊಯ್ಯುವುದು’ ಎಂಬುದು ಗುಪ್ತವಾಗಿ, ನಂಬಿಕೆದ್ರೋಹದ ಮೂಲಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನೇ ನಾಶಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ನೇರವಾದ ಶತ್ರುತ್ವಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ‘ಲೋಕದೆದುರಲ್ಲಿ… ಹೊಯ್ಯುವುದು’ ಎಂಬುದು ಪ್ರಗತಿಪರತೆ, ಜಾತ್ಯತೀತತೆ ಮತ್ತು ಕಾಳಜಿಯ ಮುಖವಾಡವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಜಗತ್ತಿನ ಮುಂದೆ ತಾವು ಎಷ್ಟು ಉದಾರಿಗಳು ಎಂದು ತೋರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ನಟನೆಯು, ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ವಂಚನೆಯ ನಡುವಿನ ಆಳವಾದ ಕಂದಕವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಕಪಟತನವನ್ನು ಅರಿತರೂ, ಅದನ್ನು ‘ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದಂತೆ ನಟಿಸಿ’ ಬದುಕಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಇಲ್ಲಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯದು. ‘ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ’ ದೈನಂದಿನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾದ ‘ಕಾಫಿ ಹೀರಿ ಪೇಪರೋದಿ ಹರಟಿ’ಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದು, ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ನೋವಿನ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೇಲ್ಮೈಯ ಸೌಹಾರ್ದವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು, ಆಳವಾದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನಲ್ಲ. ‘ಬಾಳ ತಳ್ಳುವುದು’ ಎಂಬ ಪದ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಜೀವನೋತ್ಸಾಹದ ಬದಲು, ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ, ಜೀವಂತಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ದಿನಗಳನ್ನು ದೂಡುವ ಚಿತ್ರಣವಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಉದ್ಯೋಗಿಯೊಬ್ಬನಿಗೆ ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡುತ್ತಾರೆ (‘ನೀರು ಹೊಯ್ಯುವುದು’), ಆದರೆ ಬಡ್ತಿಯ ವಿಷಯ ಬಂದಾಗ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ (‘ಬೇರು ಕೊಯ್ಯುವುದು’). ಈ ಕಪಟತನವನ್ನು ಅರಿತರೂ, ಅದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನಗುತ್ತಾ ದಿನ ದೂಡಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ, ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಳಗಿನಿಂದಲೇ ಸವೆಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮ್ಶಿ ಮತ್ತು ಸ್ಪೀವಾಕ್ ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಇಲ್ಲಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನೋಡುತ್ತಾನೆ, ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಮಾತನಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ‘ಸಬಾಲ್ಟರ್ನ್’(ಅಧೀನ) ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ.

ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ಕವಿತೆ ವರ್ತಮಾನದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆಂದಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ದೇಶ ವಿಭಜನೆಯ ನೋವು, ಬಾಬ್ರಿ ಮಸೀದಿ ಧ್ವಂಸದ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಗಳು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಿಸಿದರೆ, ಸಮಕಾಲೀನವಾಗಿ CAA-NRC ವಿವಾದ, ಗೋರಕ್ಷಣೆಯ ಹೆಸರಿನ ಹಿಂಸಾಚಾರ, ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ‘ದೇಶದ್ರೋಹಿ’ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಹಚ್ಚುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಈ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿನ ಆತಂಕವನ್ನು ನಿಜವಾಗಿಸಿವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮ್ಯಾನ್ ಬೂಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ತಂದ ಬಾನು ಮುಷ್ತಾಕ್ ಅವರನ್ನು ದಸರಾ ಉದ್ಘಾಟಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದಾಗ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ‘ಕೆಲವರು’ ಅವರನ್ನು ಅವಮಾನಿಸಿ, ನಾಡಹಬ್ಬದ ಉದ್ಘಾಟನೆಗೆ ತಡೆ ನೀಡಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೊರೆ ಹೋಗಿದ್ದು ಇದೇ ‘ಬೇರು ಕೊಯ್ಯುವ’ ಕಪಟತನಕ್ಕೆ ಜ್ವಲಂತ ಸಾಕ್ಷಿ. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೇ ನಿಸಾರ್ ಅವರ ಮಾತುಗಳು ಪ್ರಸ್ತುತವೆನಿಸುತ್ತವೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವೆಂಬಂತೆ ಬಾನು ಮುಷ್ತಾಕ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ದಸರಾ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆಂದರು: ‘ಗಿಡದಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಹೂಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳದೇ ಆದ ಬಣ್ಣವೂ ಇರಲಿ, ಸುವಾಸನೆಯೂ ಇರಲಿ, ಮರದಲ್ಲಿ ಕೂಗುವ ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳದೇ ಸ್ವರವಿರಲಿ, ಸಂಗೀತವೂ ಇರಲಿ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬದುಕುವ ಸೌಹಾರ್ದತೆ ನಮ್ಮದಾಗಿರಲಿ. ಆಕಾಶ ಯಾರನ್ನೂ ಬೇರೆಯಾಗಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ, ಭೂಮಿ ಯಾರನ್ನೂ ಹೊರನೂಕುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತೆ ನಾವ್ಯಾಕೆ ಹೀಗೆ?’

ನಿಷ್ಠೆಯ ಅಗ್ನಿಪರೀಕ್ಷೆ

ಕವಿತೆಯ ಅಂತಿಮ ಘಟಕವು ನೋವು ಮತ್ತು ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಅದರ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಸಂಕಟವು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದಾಟಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಿಷ್ಠೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತದೆ:

‘ನಿಮ್ಮ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿದ ಬೆಕ್ಕು
ಸಂಶಯ ಪಂಜವೆತ್ತಿ
ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ ನೀಯತ್ತು ಹಕ್ಕು
ಕೊನೆಗೆ ಸಾಚಾತನವನ್ನು ಪರಚಿ, ಒತ್ತಿ
ನೋವಿಗೆ ಕಣ್ಣು ತುಂಬ್ದಿದರೂ,
ಚೆಲ್ಲಿದ ರಕ್ತದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಧಾತುಗಳ
ನನ್ನೆದುರಿನಲ್ಲೇ ತನಿಖೆ ಮಾಡುವ ಕ್ಷಣವನ್ನ
ಹುಸಿನಗುತ್ತ ಎದುರಿಸುವುದಿದೆಯಲ್ಲ’

‘…ಹುದುಗಿದ ಬೆಕ್ಕು’ ಎಂಬ ರೂಪಕವು, ಸಾಮಾನ್ಯ, ದೈನಂದಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಅಡಗಿರುವ ಸಂಶಯ ಮತ್ತು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಕ್ಕು ಸದ್ದಿಲ್ಲದೆ ಹೊಂಚುಹಾಕಿ ಎರಗುವಂತೆ, ಈ ಸಂಶಯದ ‘ಪಂಜ’ವು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ‘ನಂಬಿಕೆ, ನೀಯತ್ತು (ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ), ಹಕ್ಕು, ಕೊನೆಗೆ ಸಾಚಾತನವನ್ನು ಪರಚಿ’ ಅವರ ಆತ್ಮಗೌರವಕ್ಕೆ ಆಳವಾದ ಗಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಶಯದ ಪಂಜವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ದೇಶಭಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ.

‘ಚೆಲ್ಲಿದ ರಕ್ತದಲ್ಲಿ…ಕ್ಷಣ’ ಎಂಬುದು ಈ ಕವಿತೆಯ ಅತ್ಯಂತ ತಲ್ಲಣಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಶಿಖರಪ್ರಾಯವಾದ ಸಾಲು. ಇಲ್ಲಿ ರಕ್ತವು ಕೇವಲ ಜೈವಿಕ ದ್ರವವಲ್ಲ, ಅದು ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಬಲಿದಾನದ ಪರಮ ಸಂಕೇತ. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ಗಲಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಾಣ ತೆತ್ತ ನಂತರವೂ, ಆ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಕೃತಜ್ಞತೆಯಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸದೆ, ಧರ್ಮದ ಕನ್ನಡಕದಿಂದ ಅಳೆಯುವ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಅನುಮಾನಿಸುವ ಕ್ರೂರ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಈ ಸಾಲುಗಳು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ‘ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಧಾತುಗಳು’ ಎಂಬ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪರಿಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆಯು, ದೇಶಪ್ರೇಮವನ್ನು ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತುವಿನಂತೆ ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಸಮಾಜದ ಅಸಂಬದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನು ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಗಿ ಬಯಲುಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಇಂತಹ ಪರಮ ಅವಮಾನಕರ ಕ್ಷಣವನ್ನು ‘ಹುಸಿನಗುತ್ತ ಎದುರಿಸುವುದಿದೆಯಲ್ಲ’, ಅದು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಹೋರಾಟದ ಪರಮಾವಧಿ. ಈ ನಗುವು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಭಾವನೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ತೋರುವ ಒಂದು ಪ್ರದರ್ಶನ. ಆದರೆ, ಈ ಹುಸಿನಗುವಿನಲ್ಲೇ ಒಂದು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪ್ರತಿರೋಧವೂ ಇದೆ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಶರಣಾಗತಿಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಘನತೆಯಿಂದ ಬದುಕುಳಿಯುವ ಒಂದು ದಾರುಣ ಪ್ರಯತ್ನ. ಆ ನಗುವಿನ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿರುವ ಅಪಾರ ವೇದನೆ, ಅವಮಾನ ಮತ್ತು ಅಸಹಾಯಕತೆಯನ್ನು ಈ ಅಂತಿಮ ಸಾಲುಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡುತ್ತವೆ.

ರೂಪಕ, ಕಾಣ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸಂದೇಶ

ಈ ಕವಿತೆಯು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತರು ಮೂಲತಃ ಉರ್ದು ಭಾಷಿಕರಾಗಿರುವುದು ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಕವಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರೂ, ಈ ಸಂಘರ್ಷವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲು ಅವರು ಬಳಸುವ ರೂಪಕಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿವೆ. ‘ಬೆಕ್ಕು ಸಂಶಯ’ ಎಂಬ ರೂಪಕವು, ಸಂಶಯವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಅಡಗಿ, ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ‘ಪಂಜವೆತ್ತಿ’ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸುವ ತೀವ್ರವಾದ ಮಾನಸಿಕ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ‘ಈ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬೇರೊತ್ತಿದ್ದರೂ ಪರಕೀಯನಾಗಿ ತಲೆಯೆತ್ತುವುದು’ ಎಂಬ ವಿರೋಧಾಭಾಸವು, ಭೌಗೋಳಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಪರ್ಕಗಳಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವೀಕಾರವಿಲ್ಲದಿರುವ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡುತ್ತದೆ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲದಿರುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ, ಕವಿತೆಯು ಕೇವಲ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ತನ್ನ ಆಳವಾದ ಅಪೇಕ್ಷೆಗಳ ಮೂಲಕವೇ ಒಂದು ಆದರ್ಶ ಸಮಾಜದ ‘ಕಾಣ್ಕೆ’ಯನ್ನು(vision) ನಮ್ಮ ಮುಂದಿಡುತ್ತದೆ. ಅದು ಏಕರೂಪದ ಸಮಾಜದ ಬದಲಾಗಿ, ವೈವಿಧ್ಯತೆಯೇ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿರುವ; ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಧರ್ಮದ ಕನ್ನಡಕದಿಂದ ನೋಡದೆ ಮನುಷ್ಯನಾಗಿ ಕಾಣುವ; ಮತ್ತು ‘ಬಾಳ ತಳ್ಳುವ’ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಿಲ್ಲದೆ, ಎಲ್ಲರೂ ಕೂಡಿ ‘ಬಾಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ’ ಉತ್ಸಾಹವಿರುವ ನಿಜವಾದ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಹಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಈ ಕವಿತೆ ಕೇವಲ ನೋವಿನ ದಾಖಲೆಯಾಗದೆ, ಮನುಕುಲಕ್ಕೆ ಒಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಗಂಟೆ ಮತ್ತು ದಾರಿ ದೀಪವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರರ ಅನನ್ಯತೆಯನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ, ‘ನಾನು ನಾನೇ ಆಗಿ’ ಬದುಕಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದೇ ನಿಜವಾದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಸೌಂದರ್ಯ ಎಂದು ಇದು ಸಾರುತ್ತದೆ.

ಈ ಕವಿತೆಯು ದೂಷಣೆಯ ಕಾವ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯದೆ, ಆತ್ಮಾವಲೋಕನದ ಆಹ್ವಾನವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಮುದಾಯದ ಕಥೆಯಾಗದೆ, ತನ್ನತನಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಧ್ವನಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಚರಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುವ ‘ಅದು ಬಲು ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸ’ ಎಂಬ ಸಾಲು, ಈ ಹೋರಾಟದ ನಿರಂತರತೆ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಭಾರವನ್ನು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನಾಟುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ಸಂಯಮದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರೆ, ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ತಮ್ಮೊಡನೆ ಇರುವವರ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಮತ್ತು ಅವರ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಸಂಶಯಿಸದಿರುವ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಜಾತ್ಯತೀತತೆ ಎಂಬುದು ಸಂವಿಧಾನದ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿರುವ ಪದವಲ್ಲ, ಅದು ಹೃದಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯಬೇಕಾದ ಜೀವನಪ್ರೀತಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಕವಿತೆ ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಇಂದಿನ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆಯ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಹಚ್ಚುವ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಗಂಟೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಜರಾಮರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ ಅನನ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ.

ಡಾ. ರವಿ ಸಿದ್ಲಿಪುರ

ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ- ಮನುಷ್ಯ ಜಾತಿಗಿಂತ ಮರವೇ ವಲಂ