ಕಾರಂತರ ‘ನಮ್ಮೂರ ಕೆರೆ’: ಅಂದು ಕಂಡ ದುರಂತ, ಇಂದು ಸತ್ಯ

1944ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಕಾರಂತರ ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ ‘ಮೈಲಿಕಲ್ಲಿನೊಡನೆ ಮಾತುಕತೆಗಳು’ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ‘ನಮ್ಮೂರ ಕೆರೆ’ ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು, ಕೇವಲ ಒಂದು ಪರಿಸರ ಕಾಳಜಿಯ ಬರಹವೆಂದು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುವುದು, ಸಾಗರವನ್ನು ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯುವ ವಿಫಲ ಯತ್ನವಾದೀತು. ಸ್ವತಃ ಕಾರಂತರೇ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುವಂತೆ, ಇದು ‘ನಮ್ಮ ಜನತೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೈಲಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕೆಣಕಿ, ವಿಚಾರ ಮಥನಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ’ ಒಂದು ಬೌದ್ಧಿಕ ತಂತ್ರ–ಡಾ. ರವಿ ಎಂ ಸಿದ್ಲಿಪುರ.

ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೆರೆಗಳು ಕೇವಲ ಭೌಗೋಳಿಕ ಜಲಪಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲ; ಅವು ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಪರಂಪರೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪಠ್ಯಗಳು. ಇಲ್ಲಿನ ಕೆರೆಗಳು ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಭೌತಿಕ ಸಂರಚನೆಗಳಾಗಷ್ಟೇ ಉಳಿಯದೆ, ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಬದುಕಿನ ಜೀವನಾಡಿಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಸಾಕ್ಷಿಪ್ರಜ್ಞೆಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಒಂದೆಡೆ ಶಾಸನಗಳ ಕಲ್ಲಿನ ಹಾಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅರಸರ ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿಗಳಾಗಿ ಕೆರೆಗಳು ಶಾಶ್ವತ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಜನಪದರ ಸುಖ-ದುಃಖಗಳ ಸಂಗಾತಿಯಾಗಿ ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿದುಬಂದಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಕೆರೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಿಂದ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ.

ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಜಾನಪದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ಕೆರೆಗಳೊಂದಿಗೆ ತಳಕುಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಮಾನವೀಯ ಸಂವೇದನೆ ಮತ್ತು ದುರಂತದ ಕಥನಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ‘ಕೆರೆಗೆಹಾರ’ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥನ ಗೀತೆಯೇ ಜ್ವಲಂತ ನಿದರ್ಶನ. ನೂತನವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ನೀರು ನಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಗರ್ಭಿಣಿ ಸೊಸೆಯನ್ನೇ ಕೆರೆಗೆ ಬಲಿ (ಹಾರ) ಕೊಡುವ ಈ ಕಥಾನಕವು, ಸಮುದಾಯದ ಹಿತದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಬಲಿಕೊಡುವ ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಅಂದಿನ ಮೌಢ್ಯವನ್ನೂ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಬಲಿಯಾದ ಸೊಸೆಯನ್ನು ನಂತರ ‘ಕೆರೆ ಕಾಯುವ ದೇವತೆ’ಯನ್ನಾಗಿ ಆರಾಧಿಸುವುದು, ಸಮಾಜವು ತನ್ನ ಪಾಪಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದ (Guilt) ವಿಮೋಚನೆ ಪಡೆಯಲು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಒಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತದ ಮಾರ್ಗವಾಗಿರಬಹುದು. ಇಂತಹ ಗೀತೆಗಳು, ಕೆರೆಗಳು ಕೇವಲ ಜಲಮೂಲಗಳಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಅವು ತ್ಯಾಗ, ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಕಣ್ಣೀರಿನ ಕಥೆಗಳ ಮೂಕಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಜಾನಪದ ಆಯಾಮದ ಆಚೆಗೆ, ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಕೆರೆ ನಿರ್ಮಾಣವು ಒಂದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಗಂಗ, ಕದಂಬ, ಚಾಲುಕ್ಯ, ಹೊಯ್ಸಳ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರು ಕೆರೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅಂದಿನ ಮೌಲ್ಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೆರೆ ಕಟ್ಟಿಸುವುದನ್ನು ‘ಸಪ್ತ ಸಂತಾನ’ಗಳಲ್ಲಿ (ಪುಣ್ಯದ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ) ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಆದರ್ಶಕ್ಕೆ ವಿಜಯನಗರದ ಪ್ರೌಢದೇವರಾಯನ ಮಂತ್ರಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಧರಮಾತ್ಯನ ಶಾಸನವು (ಕ್ರಿ.ಶ. 1411) ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುಷ್ಟಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆತನ ತಾಯಿಯು, ‘ಕೆರೆಯಂ ಕಟ್ಟಿಸು, ಬಾವಿಯಂ ಸವೆಸು, ದೇವಾಗಾರಮಂ ಮಾಡಿಸು… ಶಿಷ್ಟರಂ ಪೊರೆ’ ಎಂದು ಬೋಧಿಸಿದ ಮಾತುಗಳು, ಅಂದಿನ ಸಮಾಜವು ಜಲಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಕೆರೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಭೂ ಆದಾಯದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಮೀಸಲಿಡುವ ‘ದಸವಂದ’ದಂತಹ ಸಮುದಾಯ ಆಧಾರಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಕೆರೆಗಳು ಅಂದಿನ ಕೃಷಿ ಆಧಾರಿತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿದ್ದವು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ದಾಸರ ‘ಕೆರೆ ನೀರನು ಕೆರೆಗೆ ಚೆಲ್ಲಿ’ ಎಂಬ ವಾಣಿಯು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸುಸ್ಥಿರ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಬಗೆಗಿನ ಕೃತಜ್ಞತಾ ಭಾವವನ್ನು ಸಾರುವ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ವಿವೇಕಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಸನ್ನಿವೇಶವು ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿರಿಮೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೆರೆಗಳ ಒತ್ತುವರಿ ಕುರಿತು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಎನ್.ಕೆ. ಪಾಟೀಲರ ಸಮಿತಿಯ ವರದಿಯು ರಾಜ್ಯದ ಜಲಮೂಲಗಳ ಶವಪರೀಕ್ಷೆಯಂತಿದೆ. ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸುಮಾರು 37,000 ಎಕರೆಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕೆರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅತಿಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ‘ಸಾವಿರ ಕೆರೆಗಳ ನಗರ’ ಎಂದು ಖ್ಯಾತವಾಗಿದ್ದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ, ಕೆರೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 262 ರಿಂದ 80ಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿಳಿದಿದೆ. ಧರ್ಮಾಂಬುಧಿ ಕೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ನಿಲ್ದಾಣ ಮತ್ತು ಸಿದ್ದಿಕಟ್ಟೆ ಕೆರೆಯ ಮೇಲೆ ಸಿಟಿ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿರುವುದು, ನಗರೀಕರಣದ ಹಸಿವು ಹೇಗೆ ಪರಿಸರವನ್ನು ಆಪೋಶನ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಕರಾಳ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ. ಬೆಳ್ಳಂದೂರು ಮತ್ತು ವರ್ತೂರಿನಂತಹ ಕೆರೆಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಿಸದ ಕೊಳಚೆಯಿಂದಾಗಿ ವಿಷಕಾರಿ ನೊರೆಯನ್ನು ಉಗುಳುತ್ತಾ, ನಾಗರಿಕತೆಯು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ರೋಗಗ್ರಸ್ತ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇಂತಹವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಎಂಬ ಭೂದಾಹವು ಕೆರೆಗಳನ್ನು ನುಂಗಿ ನೀರು ಕುಡಿಯುತ್ತಿದೆ.

ಕೆರೆಗಳ ಇಂದಿನ ದುರಂತಮಯ ಮರಣಶಾಸನಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ವರ್ತಮಾನದ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯವಷ್ಟೇ ಕಾರಣವಲ್ಲ. ಈ ವಿನಾಶದ ಭೀಕರ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಸುಮಾರು ಎಂಟು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಿ, ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಗಂಟೆ ಬಾರಿಸಿದ ದಾರ್ಶನಿಕರೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ‘ನಡೆದಾಡುವ ವಿಶ್ವಕೋಶ’ ಕೆ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರು. 1944ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಕಾರಂತರ ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಕಲನ ‘ಮೈಲಿಕಲ್ಲಿನೊಡನೆ ಮಾತುಕತೆಗಳು’ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ‘ನಮ್ಮೂರ ಕೆರೆ’ ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು, ಕೇವಲ ಒಂದು ಪರಿಸರ ಕಾಳಜಿಯ ಬರಹವೆಂದು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸುವುದು, ಸಾಗರವನ್ನು ಬೊಗಸೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯುವ ವಿಫಲ ಯತ್ನವಾದೀತು. ಸ್ವತಃ ಕಾರಂತರೇ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುವಂತೆ, ಇದು ‘ನಮ್ಮ ಜನತೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೈಲಿಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕೆಣಕಿ, ವಿಚಾರ ಮಥನಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ’ ಒಂದು ಬೌದ್ಧಿಕ ತಂತ್ರ. ಇಲ್ಲಿ ಕೆರೆಯು ಕೇವಲ ಜಲಮೂಲವಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ಅದು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮಾಜದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತ ಒಂದು ರೂಪಕವಾಗಿದೆ. ಕಾರಂತರು ಆ ನಿರ್ಜೀವ ಕಲ್ಲಿನೊಡನೆ ನಡೆಸುವ ಸಂಭಾಷಣೆಯು, ಲಘುಹಾಸ್ಯದ ಲೇಪನದಡಿ ಅಡಗಿರುವ ಸಮಾಜದ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸೆಯೇ ಸರಿ.

ಇಂದಿನ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಕಾಡುಗಳ ನಡುವೆ ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ, ವಿಷಯುಕ್ತ ಮಡುಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಕೆರೆಗಳ ದುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಾರಂತರು ಅಂದೇ ಊಹಿಸಿದ್ದರು. ಅಂದಿನ ಜೀವಸೆಲೆಗಳು ಇಂದು ನಾಗರಿಕತೆಯ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಗರ್ಭದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ನರಳುತ್ತಿರುವ ಮೂಕಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ. ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಅಕ್ಷರರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಾರಂತರು ದಾಖಲಿಸಿದ ಈ ಪ್ರಬಂಧವು, ವರ್ತಮಾನದ ನಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಪಾರಿಸರಿಕ ಅವನತಿಯ ‘ಶವಪರೀಕ್ಷೆಯ ವರದಿ’ (Post-mortem report) ಯಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಪ್ರಬಂಧದ ಆರಂಭಿಕ ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರವು ಓದುಗನನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸುವಷ್ಟು ಸರಳ ಮತ್ತು ಆಪ್ತವಾಗಿದೆ. ‘ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯವರ ಗುರುಸಿದ್ದಪ್ಪನ ಹೊಂಡ’, ‘ಮೈಸೂರಿನ ಅಮ್ಮಸಂದ್ರ’, ‘ಬೊಮ್ಮಸಂದ್ರ’ಗಳಂತಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಾಮವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಲಘುವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾ, ತಮ್ಮೂರಿನ ಕೆರೆಗೆ ‘ವರುಣತೀರ್ಥ’ ಎಂಬ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಹಾಗೂ ಭವ್ಯವಾದ ಹೆಸರಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರಂತರು ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ‘ಅದರ ಹೆಸರೇ ಅದನ್ನು ಸಾರುವುದು. ಕೆರೆ ಕಟ್ಟಿಸಿದವರು ಗಟ್ಟಿಗರಾದುದರಿಂದಲೋ ಏನೋ-ಅದಕ್ಕೆ ಚೆನ್ನಾದ ಹೆಸರನ್ನು ಇಟ್ಟಿದ್ದರು,’ ಎನ್ನುವ ಮಾತು, ಗತಕಾಲದ ಗಟ್ಟಿತನ ಮತ್ತು ವರ್ತಮಾನದ ಟೊಳ್ಳುತನದ ನಡುವಿನ ಕೊಂಡಿಯಂತಿದೆ. ಓದುಗನನ್ನು ಗತವೈಭವದ ‘ನಾಸ್ಟಾಲ್ಜಿಯಾ’ಕ್ಕೆ (Nostalgia)ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಕಾರಂತರು, ಆರಾಮವಾಗಿ ಕೂಡಿಸಿ, ನಂತರ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಡಾಂಭಿಕತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಜಡತ್ವವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುವ ಕ್ರಮವು ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಪ್ರೌಢಿಮೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

‘ವರುಣತೀರ್ಥ’ ಎಂಬ ಭವ್ಯ ನಾಮಧೇಯದ ಹಿಂದಿರುವ ಡಾಂಭಿಕತೆಯ ಮುಖವಾಡವನ್ನು ಕಾರಂತರು ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ ಕಳಚುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಂತರಾಳದ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ತೆರೆದಿಡುತ್ತಾರೆ. ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥವೆಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ಜಲಮೂಲಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವ ಸಾಹಸವೇ ಒಂದು ಸಾವಿನ ಒಡನಾಟದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾರಂತರು ವ್ಯಂಗ್ಯದ ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತಾ, ‘ನೀರಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ ಭೀತಿಯಲ್ಲ, ಕೊರಳಿಗೆ ಕಲ್ಲುಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣ ಹೋಗಲಾರದು’; ಅಲ್ಲಿ ಹೂಳೇ ಹೆಚ್ಚೆಂದು ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ನುಡಿಯುತ್ತಾರೆ. ‘ಸಮನಾದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಯದವನು ನೀರು ಸೇರುವ ಬದಲು ಕೆಸರುಮುಕ್ಕಿಯಾನು’ ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆ, ಕೇವಲ ಕೆರೆಯ ಭೌತಿಕ ದುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ನೇರ ದಾರಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅಡ್ಡದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುವ ಸಮಾಜದ ನೈತಿಕ ಪತನವನ್ನೂ ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಕೆಸರು, ಜಿಗಣೆ, ಹಾವು ಮತ್ತು ಎಮ್ಮೆಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವ ಆ ಕೆರೆ, ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ತಲುಪಿರುವ ಅಧಃಪತನಕ್ಕೆ ಹಿಡಿದ ಅನ್ವರ್ಥಕ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿದೆ.

ಇಲ್ಲಿಂದ ಕಾರಂತರ ವಿಮರ್ಶೆಯು ಸಮಾಜದ ಆಳವಾದ ಪಿಡುಗುಗಳತ್ತ ಹೊರಳುತ್ತದೆ. ಈ ಕೆರೆಯು ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ‘ಬೌದ್ಧಿಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ದಿವಾಳಿತನ’ವನ್ನು (Intellectual Bankruptcy) ನಗ್ನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಪಡುವಣದಿಂದಿಳಿದರೆ ಶೂದ್ರರಾಗುವಿರಿ; ತೆಂಕು, ಬಡಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯದ ಗುರುತು’ ಎಂಬ ಅಲಿಖಿತ ನಿಯಮವು, ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸಹಜ ದಾನವಾದ ನೀರಿಗೂ ಜಾತಿಯ ಬಣ್ಣ ಬಳಿದ ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಕುಚಿತತೆಯನ್ನು ಕ್ರೂರವಾಗಿ ಅಣಕಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ತಿಯು ಸಮುದಾಯದ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾರ್ಥದಿಂದ ಹೇಗೆ ಲೂಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ, ಊರಿನ ಜನರೇ ಕೆರೆಯ ಸೋಪಾನದ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಗಿಸಿದ ಘಟನೆಯೇ ಜ್ವಲಂತ ಸಾಕ್ಷಿ. ಕೆರೆಯ ಆತ್ಮವು, ‘ನನ್ನ ಸೋಪಾನದ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ತಂತಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಸಾಗಿಸಿದರು’ ಎಂದು ಆಕ್ರಂದಿಸುವಾಗ, ಅಲ್ಲಿ ಕಳುವಾದದ್ದು ಕೇವಲ ಕಲ್ಲುಗಳಲ್ಲ; ಅದು ಒಂದು ಸಮುದಾಯದ ‘ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ’ಯ (Collective Conscience) ಸಂಪೂರ್ಣ ಕುಸಿತವಾಗಿತ್ತು.

ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ಆರಾಧಕರೆಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ‘ಕವಿಕುಲ’ವು, ಸೌಂದರ್ಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ನೈದಿಲೆಗಳನ್ನು (‘ಕುಲವಯ’ಗಳನ್ನು) ತಂದು ನೆಟ್ಟು, ಕೆರೆಯ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು (Ecosystem) ಹಾಳುಗೆಡವಿದ್ದು ವಿಪರ್ಯಾಸವೇ ಸರಿ. ಇದನ್ನು ಕಾರಂತರು ಚಿತ್ರಿಸುವ ರೀತಿ, ಆಧುನಿಕತೆಯ ಸೋಗಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸೌಂದರ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಅಥವಾ ‘ಸೌಂದರ್ಯಾತ್ಮಕ ದೌರ್ಜನ್ಯ’ಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಂತಿದೆ.

ಪ್ರಬಂಧದ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನಾತ್ಮಕ ಉತ್ಕರ್ಷ (Climax) ಕಂಡುಬರುವುದು ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ‘ಜಲಪ್ರೇತ’ದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವ ಆ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ. ‘ಮೈಲಿಕಲ್ಲಿನೊಡನೆ ಮಾತುಕತೆಗಳು’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯು ಅಕ್ಷರಶಃ ಸಾರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಇಲ್ಲಿಯೇ. ಕೆರೆಯ ಅಂತರಾತ್ಮದಂತಿರುವ ಈ ‘ಜಲಪ್ರೇತ’ದೊಡನೆ ನಡೆಯುವ ಸಂಭಾಷಣೆಯು, ಕೃತಿಯ ನಿರೂಪಣೆಗೆ ಒಂದು ‘ಮ್ಯಾಜಿಕಲ್ ರಿಯಲಿಸಂ’ (Magical Realism) ಮಾದರಿಯ ನಿಗೂಢತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಲೇ, ವಾಸ್ತವದ ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ರಾಚುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜಲಪ್ರೇತವು ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತಾ, “ಮೊದಲು ನಾನು ಅರಿಸ್ಟಾಕ್ರೆಸಿಯಾಗಿದ್ದೆ, ನಂತರ ಡೆಮಾಕ್ರೆಸಿಗಾಗಿ ಬಾಳಿದೆ, ಈಗ ತೀರ ವಿಶಾಲಾರ್ಥದ ‘ನುಸಿಯೋ-ಕ್ರೆಸಿ’ ನನ್ನದು!” ಎಂಬ ಮಾತು, ಕೆರೆ ಕಂಡ ಮೂರು ಯುಗಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಕುಸಿತವನ್ನು ಹೀಗೆ ತೆರೆದಿಡುತ್ತದೆ:

ಋಷಿಗಳ ಯುಗ ಮತ್ತು ಅರಿಸ್ಟಾಕ್ರೆಸಿ (Aristocracy – ಶಿಷ್ಟರ ಆಳ್ವಿಕೆ)

ಮೊದಲನೆಯದು ಋಷಿಗಳ ಯುಗ; ಇದು ‘ಯೋಗ’ದ ಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು. “ಹಿಂದೆ ಇಲ್ಲೊಂದು ಋಷ್ಯಾಶ್ರಮವಿತ್ತು; ಆಗ ಈ ಕೆರೆಯನ್ನು ಸುಂದರವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಸೋಪಾನರಂಜಿತವಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿನ ನೀರು ತೀರ್ಥಕ್ಕಿಂತ ಶುದ್ಧವಾಗಿತ್ತು” ಎಂಬ ಮಾತುಗಳು, ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಪಾವಿತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ದೈವತ್ವದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಸುವರ್ಣಕಾಲವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ‘ಅರಿಸ್ಟಾಕ್ರೆಸಿ’ ಅಥವಾ ಗುಣಾಢ್ಯರ ಯುಗ. ಅಂದು ಕೆರೆಯು ಶುದ್ಧತೆಯ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಿಯಂತ್ರಣವು ಕೆಲವೇ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಅಲ್ಲಿ ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ಪಾವಿತ್ರ್ಯವಿತ್ತು. ಇದು ‘ಕ್ವಾಲಿಟಿ’ (Quality) ಅಥವಾ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ, ತಪಸ್ವಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಕಾಲಘಟ್ಟ.

ಕೃಷಿಕರ ಯುಗ ಮತ್ತು ಡೆಮಾಕ್ರೆಸಿ (Democracy – ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ)

ಎರಡನೆಯದು ಕೃಷಿಕರ ಯುಗ; ಇದು ‘ಭೋಗ’ದ ಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು. ಋಷಿ ಪರಂಪರೆಯ ನಂತರ, “ನೆರವಾದ ಊರ ಕೃಷಿಗಾಗಿ” ಎಂದು ಬದಲಾದ ಕೆರೆಯ ಸ್ವರೂಪವು, ಮನುಷ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯ ನಡುವಿನ ‘ಉಪಯುಕ್ತತಾ ಸಂಬಂಧ’ವನ್ನು (Utilitarian Relationship) ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾರಂತರು ‘ಡೆಮಾಕ್ರೆಸಿ’ ಅಥವಾ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಯುಗಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಕೆರೆಯನ್ನು ಬಳಸುವ ‘ಸಮಾನ ಹಕ್ಕು’ ಪಡೆದರು, ಆದರೆ ಆ ಹಕ್ಕಿನ ಜೊತೆಗೆ ಬರಬೇಕಿದ್ದ ‘ಸಾಮೂಹಿಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ’ಯನ್ನು (Collective Responsibility) ಮರೆತರು. “ಶೂದ್ರರೂ ಮೀಯುವ ಕೆರೆಯ ಕೆಸರನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ತೆಗೆಯಲಿಲ್ಲ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಕೆರೆಯೆಂದು ಶೂದ್ರರು ಇಲ್ಲಿನ ಕೆಸರೆತ್ತಲಿಲ್ಲ!” ಎಂಬ ಕಾರಂತರ ಸಾಲುಗಳು, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ದುರಂತವಾದ ‘ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ’ ಮತ್ತು ‘ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ತಿಯ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ’ (Tragedy of the Commons) ವನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬೆತ್ತಲೆಮಾಡುತ್ತವೆ. ಹಂಚಿಹೋದ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಅನಾಥವಾದ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳ ಸಂಘರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕೆರೆ ಬಲಿಯಾಯಿತು.

ನುಸಿಗಳ ಯುಗ ಮತ್ತು ನುಸಿಯೋ-ಕ್ರೆಸಿ (Nusiyo-cracy – ರೋಗಗ್ರಸ್ತರ ಆಳ್ವಿಕೆ)

ಮೂರನೆಯದು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ವರ್ತಮಾನವೇ ‘ನುಸಿ’ಗಳ ಯುಗ; ಕಾರಂತರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಭಾಷಾ ಚಮತ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ‘ನುಸಿಯೋ-ಕ್ರೆಸಿ’. ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಇದು ‘ರೋಗ’ದ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. “ಈಗಿರುವೆ ನೋಡಯ್ಯ ನುಸಿಗಾಗಿ,” ಎಂಬ ಜಲಪ್ರೇತದ ಮಾತುಗಳು ಆಧುನಿಕ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕಪಾಳಕ್ಕೆ ಬಾರಿಸಿದಂತಿದೆ. ಕೆರೆಯು ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ, “ನಾನೀಗ ನುಸಿಗಳ ಆವಾಸ; ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಗಳ ತವರುಮನೆ,” ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಕಾರಂತರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಿಟ್ಟು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸ್ಫೋಟಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಕೀಟಗಳ, ರೋಗಾಣುಗಳ ಮತ್ತು ನೈತಿಕವಾಗಿ ಕುಬ್ಜರಾದವರ ಪ್ರಭುತ್ವ. ಉದಾತ್ತ ಆದರ್ಶಗಳು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಿಲ್ಲದವರ ಕೈ ಸೇರಿದಾಗ ಅದು ಹೇಗೆ ಅರಾಜಕತೆ (Anarchy) ಮತ್ತು ಅಧಃಪತನಕ್ಕೆ ದಾರಿಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಕಟು ವಿಡಂಬನೆ. “ಎಮ್ಮೆ, ಕಪ್ಪೆ, ಕೇರೆಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಸಮತಾವಾದ ಸಲ್ಲಬೇಡವೇ?” ಎಂದು ಕೇಳುವ ಮೂಲಕ, ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಬದಲು, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕನಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ (Mediocrity)ಇಳಿಸುವ ನಮ್ಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಾರಂತರು ಛೇಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿ ಯುಗದ ‘ಸೋಪಾನ’ದಿಂದ ನುಸಿ ಯುಗದ ‘ಚರಂಡಿ’ಗೆ ಜಾರಿದ ನಮ್ಮ ಪತನವನ್ನು ಇದಕ್ಕಿಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಕಾರಂತರು ಇಲ್ಲಿ ‘ಹೋರಾಟ’ ಮತ್ತು ‘ಸಮತಾವಾದ’ದಂತಹ ಗಂಭೀರ ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಹೇಗೆ ಅಪಮೌಲ್ಯಗೊಂಡಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಪ್ಪೆಗಳು ಕೂಗುವ “ಇಂಕ್ವಿಲಾಬ್ ಜಿಂದಾಬಾದ್” ಎಂಬ ಘೋಷಣೆಯು, ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಗುರಿಯಿಲ್ಲದ, ಕೇವಲ ಗದ್ದಲವನ್ನೇ ಕ್ರಾಂತಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ‘ಢೋಂಗಿ ಹೋರಾಟ’ದ (Performative Activism) ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಘೋಷಣೆಗಳು ಕೆರೆಯ ಕೊಳಕನ್ನು ಮತ್ತು ಅಧಃಪತನವನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಿಸಲು ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದು ವಿಪರ್ಯಾಸ. ಸಮತಾವಾದದ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು (Upliftment). ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಸಮತಾವಾದವು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಜಗ್ಗುವ, ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕೊಳಚೆ ಮತ್ತು ರೋಗದಲ್ಲಿ ‘ಸಮಾನ’ರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ವಿಕೃತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ನಿರೂಪಿತವಾಗಿದೆ. ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಸಮಾಜವು ಕರ್ತವ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮರೆತಾಗ, ‘ಸಮಾನತೆ’ಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ‘ಸಮಾನ ವಿನಾಶ’ಕ್ಕೆ ದಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಾರಂತರು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಪ್ರಬಂಧದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಲೇಖಕರು ಕುಳಿತಿದ್ದ ಕೆಸರಿನ ಕುಣಿಯ ಗೋಡೆಗಳು ಕುಸಿದು, ಅವರು ಕುತ್ತಿಗೆಯವರೆಗೂ ಹೂತುಹೋಗುವ ದೃಶ್ಯ “ನನಗೆ ಕತ್ತಿನ ತನಕ ಗೋರಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಸಿತು”, ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಘಟನೆಯಲ್ಲ; ಅದೊಂದು ‘ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿ’ (Prophecy). ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ, ನೈತಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಗಾಳಿಗೆ ತೂರಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಾನವ ನಾಗರಿಕತೆಯು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ದುರಾಸೆಯ ಹೂಳಿನಲ್ಲಿ ಹೂತುಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಕಟುಸತ್ಯವನ್ನು ಕಾರಂತರು ಅಂದೇ ‘ದಾರ್ಶನಿಕ ದೃಷ್ಟಿ’ಯಿಂದ (Visionary foresight) ಮುಂಗಾಣಿದ್ದರು.

ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ಕಥನಗಳಲ್ಲಿ ‘ತ್ಯಾಗದ ಪ್ರತೀಕ’ವಾಗಿದ್ದ, ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ‘ಪುಣ್ಯದ ಧರ್ಮಕಾರ್ಯ’ವಾಗಿದ್ದ ಕೆರೆಗಳು, ಇಂದು ಕಾರಂತರ ‘ವರುಣತೀರ್ಥ’ದಂತೆ ಶೋಚನೀಯ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲುಪಿರುವುದು ಕೇವಲ ಪಾರಿಸರಿಕ ದುರಂತವಲ್ಲ. ಅದು ನಮ್ಮ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೊದಗಿದ ‘ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಸ್ಮೃತಿ’ (Historical Amnesia) ಮತ್ತು ‘ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಸಾವು’ (Death of Collective Conscience) ಆಗಿದೆ. ಜೀವಪರವಾಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಜಡವಸ್ತುವಿನಂತಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಸಾಕ್ಷಿ ಬೇಕಿಲ್ಲ.

‘ನಮ್ಮೂರ ಕೆರೆ’ ಎಂಬುದು 1944ರಲ್ಲಿ ಕಾರಂತರು ಬರೆದ ಕೇವಲ ಒಂದು ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧವಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲ; ಇಂದಿನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಅದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ‘ಅವನತಿಯ ಆತ್ಮಕಥನ’ವಾಗಿ (Autobiography of our decline) ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂದು ಕಾರಂತರು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ‘ವರುಣತೀರ್ಥ’ದ ಶವಪರೀಕ್ಷೆಯ ವರದಿಯು, ಇಂದು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ‘ಕೆರೆಗಳ ಮಾರಣಹೋಮ’ಕ್ಕೆ (Massacre of Lakes ) ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅವನತಿಗೆ ಹಿಡಿದ ನಿರ್ವಿವಾದದ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿದೆ. ಕಾರಂತರು ಅಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಜಾತಿಯ ನೆಪದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಸ್ತಿಯ ಲೂಟಿ, ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿರಹಿತ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಟ್ಟಹಾಸಗಳು- ಇಂದಿಗೂ ನಮ್ಮ ಜಲಮೂಲಗಳನ್ನು ಬಲಿಪಶುಗಳನ್ನಾಗಿಸುತ್ತಿವೆ.

ಕಾರಂತರು ಬರೆದದ್ದು ಕೇವಲ ಒಂದು ಊರಿನ ಕೆರೆಯ ಕಥೆಯನ್ನಲ್ಲ; ನಾವು ನಮ್ಮ ಕೈಯಾರೆ ಜೀವಂತ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನಮ್ಮದೇ ಭವಿಷ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು. ಅವರ ‘ವರುಣತೀರ್ಥ’ ಇಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಆಗಿ ಬದಲಾದ ‘ಧರ್ಮಾಂಬುಧಿ’ ಕೆರೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ನಮ್ಮ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಲ್ಲದಂತೆ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ಯಾವುದೋ ‘ಕಟ್ಟೆ’ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿದೆ. ಆ ‘ಜಲಪ್ರೇತ’ದ ಮೂಕವೇದನೆಯ ಆರ್ತನಾದ ಇಂದಿಗೂ ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗಳಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಿಲ್ಲವಾದರೆ, ನಾವು ನಮ್ಮದೇ ಗೋರಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಆಳವಾಗಿ ತೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂದೇ ಅರ್ಥ.

ಡಾ. ರವಿ ಎಂ ಸಿದ್ಲಿಪುರ

_{ಕುವೆಂಪುವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದಕನ್ನಡವಿಷಯದಲ್ಲಿಸ್ನಾತಕೋತ್ತರಪದವಿಯನ್ನುಹಾಗೂಕನ್ನಡಪ ತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಡಿಪ್ಲೊಮೋ ಪದವಿಯನ್ನು, ‘ಕನ್ನಡ ಮಹಾಭಾರತ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭುತ್ವ, ಯುದ್ಧಮತ್ತುಜನತೆ’ ಎಂಬ ವಿಷಯ ಕುರಿತು ಪಿಎಚ್.ಡಿ ಪದವಿಯನ್ನುಇವರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಿವಿಧಮಾಸ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿವೆ. ’ಪರ್ಯಾಯ’, ‘ವಿಮರ್ಶೆಓದು’, ‘ಶಾಸನಓದು’ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿವೆ. ಹಳಗನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಇವರ ಆಸಕ್ತಿಕ್ಷೇತ್ರ. ಪ್ರಸ್ತುತ ರಾಣೇಬೆನ್ನೂರು ತಾಲೂಕಿನ ಸುಣಕಲ್ಲ ಬಿದರಿಯ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರಥಮದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.}

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ- ‘ಮೊಸಳೆಯಂ ಕಪಿ ವಂಚಿಸಿದ ಕಥೆ’: ವಂಚನೆಯೂ ರಕ್ಷಣೆಯ ಅಸ್ತ್ರ